Nederland in de Tweede Wereldoorlog

Als het in Nederland gaat over de oorlog, bedoelen we de Tweede Wereldoorlog. Die begon voor ons land in mei 1940. Hoewel Nederland zich neutraal had verklaard, viel Duitsland in de vroege ochtend van 10 mei 1940 Nederland toch binnen. De gevechten duurden tot 14 mei en vormden het begin van 5 jaar bezetting van Nederland door de nazi’s.

Hier is een aantal:

1. De Duitsers wilden hun grenzen en de noordflank veilig te stellen. Ze wilden van Europa een gesloten vesting te maken. Daarom konden de geallieerden Duitsland niet vanuit de lucht of over het land aanvallen.
    
2. De Duitsers wilden van de Nederlandse vliegvelden gebruik maken om Frankrijk en Engeland te bombarderen en om hun eigen troepen te ondersteunen.
    
3. De Duitsers konden de landbouwproducten van Nederland gebruiken.
    
4. De Duitsers konden uiteindelijk gebruik maken van de Nederlandse beroepsbevolking, zoals ze in de laatste jaren van de oorlog deden.
    
5. Duitsland maakte gebruik van de NSB (een Nederlandse partij met nazisympathieën, die trouw was aan Hitler). Deze mensen vochten voor Duitsland, ook aan het oostfront.

 Het Nederlandse leger was slecht bewapend en had veel minder soldaten dan het Duitse leger. Op de grond vochten de Nederlanders met de Duitsers. De hoop van de Nederlanders was dat de Fransen en Engelsen snel Nederland te hulp zouden komen. Maar na één dag vechten waren de Duitsers al bij de Afsluitdijk en bij de Grebbelinie, in de provincies Utrecht en Gelderland.

Tegelijkertijd voerden Duitsers luchtlandingen uit bij Den Haag en Rotterdam. Die aanvallen waren bedoeld om het Nederlandse Koninklijk Huis  (koningin Wilhelmina) en de commandocentra in handen te krijgen. De naziparachutisten wilden ook de vliegvelden van deze twee steden bezetten. In Rotterdam probeerden ze de grote en belangrijke haven veroveren. Het eerste doel was de brug over de rivier de Maas. Maar dat plan mislukte. Het Nederlandse leger stond tegenover hen en vocht keihard terug tegen de Duitsers. Honderden Duitse vliegtuigen werden neergehaald. De piloten en veel van de parachutisten werden als krijgsgevangenen naar Engeland gestuurd.

Op 13 mei begrepen de Nederlandse commandanten dat de situatie kritiek was. Ze werden afgesneden van de geallieerde troepen in het zuiden van Nederland. Zo konden ze zich niet meer goed verdedigen. De gevechten gingen door terwijl de koningin en delen van regering en overheid naar Londen vertrokken.

Op 14 mei bombardeerden Duitsers Rotterdam. Daarbij vielen ruim 800 doden. 78 000 mensen werden dakloos. De Duitsers rukten op alle fronten op. Na het bombarderen van Rotterdam, dreigden ze dat ze hetzelfde met Utrecht te doen. Na het bombardement op Rotterdam capituleerde het Nederlandse leger. Op 15 mei 1940 gaf Nederland zich over aan Duitsland.

Naar aanleiding van de Nederlandse nederlaag vestigde koningin Wilhelmina een regering-in-ballingschap in Engeland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren ongeveer 250.000 Nederlanders het leven. Ruim 100.000 van hen waren Joods. 

De bezetting van Nederland door de Duitsers had verschillende consequenties voor onze burgers en ons land. Hier zijn paar voorbeelden:

1. Vrijheid
2. Er was geen vrijheid van pers, er heerste censuur. De pers kon niet schrijven wat ze wilde. De Duitse machthebber bepaalde wat wel en niet in de krant mocht.
3. Voedsel

Door de gebrek aan voedsel, kleding en andere goederen, werd er een distributiesysteem ontwikkeld. Distributiebonnen werden gebruikt om het eten en de goederen eerlijk te verdelen onder de bevolking. (foto: distributiebonnen)

3. Verzet

Tijdens de bezetting werd er passief en actief verzet gepleegd. Het passieve verzet betekende niet luisteren naar de Duitsers, wel luisteren naar de illegale radio (via de BBC), illegale kranten lezen en de slogan Oranje Boven verspreiden.

Actief verzet was levensgevaarlijk. Denk dan bijvoorbeeld aan: het drukken van illegale kranten, documenten vervalsen voor joden, onderduikers helpen, de geallieerden helpen en aanslagen plegen tegen Duitsers en collaborateurs. Een heel bekend voorbeeld van actief verzet was de Februaristaking. 

4. Joden

De Duitsers begonnen Joden actief te volgen en namen antisemitische maatregelen. Joden moesten op hun kleding een Davidsster dragen. Ze mochten niet op bepaalde plekken komen en mochten niet langer overal wonen.

5. Collaboratie

Tijdens de bezetting hielpen sommige Nederlanders de nazi`s. Zij waren aanhangers van de NSB (Nationaal - Socialistische Beweging in Nederland). Dit zijn Nederlanders die sympathieën hadden voor Hitler en zijn bewind steunden.

6. Hongerwinter

In het laatste jaar van de oorlog was er een heel koude winter (1944-1945). Vooral in de steden in het westen van Nederland waren voedsel en brandstof heel erg schaars. Tussen de 15.000 en 25.000 mensen kwamen om van de honger.

In deze video zie je het levensverhaal van mensen tijdens de oorlog. Ooggetuigen vertellen hoe het leven was tijdens de bezetting:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog boden veel Nederlanders weerstand aan de Duitse bezetters. Dat gebeurde op verschillende manieren.

 Spionage

De verzetsgroepen verzamelden informatie over Duitsers in Nederland en daarbuiten. Het doel van de spionage was de geallieerden te voorzien van informatie uit bezet gebied.

Repatriëring

Het was belangrijk om te voorkomen dat de bemanning van neergeschoten geallieerde vliegtuigen in de handen van Duitsers viel. Hen redden en terug te sturen naar neutrale landen was een taak van het Verzet. Ook activisten en Joden zijn op deze manier gered.

Sabotage

Na de landing van de geallieerden in Normandië en met name na de bevrijding van het zuiden van Nederland in het najaar van 1944 begonnen de verzetsgroepen onder leiding van prins Bernhard spoorwegen en andere infrastructuur te saboteren. Het doel was om Duitse activiteiten te beperken.

Moord op Duitsers en NSB’ers

Leden uit het Verzet pleegden moordaanslagen op nazi-agenten en collaborateurs van de NSB.

De Holocaust is een ander woord voor Jodenvervolging. Nazi-Duitsland pleegde genocide (volkerenmoord) tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zes miljoen Europese joden werden door hen gedood. Onder de slachtoffers waren 1,5 miljoen kinderen. De nazi’s vermoordden niet alleen Joden, ook zigeuners, communisten, homoseksuelen, politieke dissidenten en mensen met een handicap waren het slachtoffer van de massamoorden.

 In september 1944 probeerden de geallieerde  soldaten van het Verenigd Koninkrijk en andere landen onder leiding van generaal Montgomery de stad Arnhem te bevrijden van de Duitse bezetter.

Onder de codenaam Market Garden wilden ze de Rijnbrug veroveren om over de Rijn naar Duitsland op te rukken. Het plan was voor Kerstmis 1944 de oorlog te beëindigen. Het lukte niet om de brug te veroveren. De Duitsers waren sterker dan de Geallieerden dachten. Arnhem was een overwinning voor de Duitsers en een grote nederlaag voor de Geallieerden. Bijna 2000 geallieerde troepen werden gedood en bijna 7000 werden gearresteerd door nazi’s of raakten vermist.

Naar schatting kwamen ongeveer 250.000 Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog om. Op 4 mei tijdens Dodenherdenking staat Nederland 2 minuten stil om deze slachtoffers en alle Nederlanders die sindsdien in andere oorlogen zijn omgekomen te herinneren.